Πολύφλοισβος
Αθήνα, Φεβρουάριος 2013
Κυματισμοί, γεμάτοι ρυθμό, ενέργεια κι ένταση αποτελούν μέρος της φύσης και της εικόνας μιας πάντοτε ζωντανής και απέραντης θάλασσας. Εικόνες κυμάτων που ταξιδεύουν μέχρι την αρχή μιας ακτής ακολουθούν τις αναμνήσεις όλων, σαν σύμβολο οικουμενικό που προσπερνά τις αλλοιώσεις και τις αλλαγές που φέρνει ο χρόνος σ’ αυτόν τον τόπο.
Από τα Ομηρικά έπη η θάλασσα περιγράφεται μεταξύ άλλων ως κυματούσα, πλατύδρομη, βροντερή, ψαροθρόφα, απέραντη, πολυκύμαντη, τρισμεγάλη και πολύβαθη παρομοιώσεις που σχεδόν πάντα την περιγράφουν ως αγριεμένη, επίφοβη αλλά και συνάμα ζωτική. Στην αρχή της νεότερης λογοτεχνίας ο Διονύσιος Σολωμός συνδέει την κατάσταση της ανθρώπινης φύσης με αυτή της θάλασσας λέγοντας, «τα σπλάχνα μου κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν».
Η Μαρία Κτιστοπούλου μέσω της ζωγραφικής της γραφής εστιάζει σε αυτό το φυσικό φαινόμενο που με τη μορφή και τη δυναμική του συνεχίζει να συνδέει ανθρώπινες εμπειρίες χιλιετιών. Οι θαλάσσιοι κυματισμοί στο ζωγραφικό κόσμο της λειτουργούν ως μέσο επικέντρωσης στις πολλαπλές αισθητικές ιδιαιτερότητες της κυματώδoυς θάλασσας, καθώς και τις κοινωνικές αλλά και συναισθηματικές σημασίες που το ανήσυχο υδάτινο στοιχείο μπορεί να αποδώσει. Απεικονίζοντας θυελλώδεις θάλασσες και παράκτια τοπία, η γραφή της ζωγράφου επικεντρώνεται στην κατάσταση της αναστάτωσης και της συνεχούς δυναμικής αλλαγής που χαρακτηρίζει το τοπίο αλλά και τον άνθρωπο που το βιώνει.
Από άποψη μορφολογική, η κατάσταση της αναστάτωσης και της συνεχούς δυναμικής αλλαγής του θαλασσινού τοπίου παρουσιάζεται ως κύρια ζωγραφική πρόκληση για τη θαλασσογράφο. Η ρεαλιστική απεικόνιση ενός δύσκολου αντικειμένου, δηλαδή μιας ευμετάβλητης και ρευστής θάλασσας της οποίας η ακριβής αποτύπωση σχεδόν διαφεύγει μιας και δεν υπάρχει κάποια στατική στιγμή στο τοπίο που να προβλέπεται για συνεχόμενη παρατήρηση, επιβεβαιώνει τη φήμη της ζωγράφου ως εικαστικής δημιουργού. Η Κτιστοπούλου καταφέρνει να συλλάβει την αίσθηση των ρυθμικών θαλάσσιων κυματισμών, του απέραντου χώρου της θάλασσας όπου ο ουρανός και αυτή συναντώνται, αποτυπώνοντας παράλληλα τη συνεχή δυναμική των μεταπτώσεων του φωτός και των στοιχείων της φύσης που τη περιβάλλουν. Οι εξαιρετικές σχεδιαστικές ικανότητες της εικαστικού έχουν επισημανθεί από την κριτικό – ιστορικό τέχνης Αθηνά Σχινά η οποία σημειώνει, « …θα τόνιζα την επιδεξιότητά της στο δομοσυστατικό και σύνθετο έλεγχο της φόρμας και του χώρου, του φωτός και του τρόπου γραφής, μέσα απ’όπου η ζωγράφος εξεικονίζει τα θέματά της».
Μέσα από τις ελεγχόμενες φόρμες, η Μαρία Κτιστοπούλου καταφέρνει να αποτυπώσει την όψη των θαλάσσιων κυματισμών ως φυσικό φαινόμενο και να εκφράσει μέσα από τη μοναδική ζωγραφική γραφή της βιώματα και συναισθήματα της ανθρώπινής φύσης που αυτά τα φαινόμενα προκαλούν. Όπως έχει σημειώσει και η ιστορικός τέχνης-τεχνοκριτικός Δρ. Ντόρα Ηλιοπούλου – Ρογκάν «… Μέσα από μίαν εξαιρετικά παλμική και ευαισθητοποιημένη χρωματικά παλέτα η ζωγράφος μας μεταγγίζει ατόφια τις ψυχικές αντιδράσεις της μπροστά σε κάθε ερέθισμά της…». Οι χρωματικές συνθέσεις αφρισμένων κυμάτων και συννεφιασμένων ουρανών, χρησιμοποιούνται ως αντανακλάσεις όχι μόνο του φυσικού φωτός που κρύβει το πέρασμα μιας καταιγίδας, αλλά και ως αντανακλάσεις συναισθηματικών ερεθισμάτων της ζωγράφου ικανά να διεγείρουν τον εσωτερικό κόσμο του άμεσου θεατή.
Επιστρέφοντας στην πηγή της ελληνικής ταυτότητας τη θάλασσα, η εικαστικός σχολιάζει με τη ζωγραφική της ικανότητα και έκφραση την σημερινή αναστάτωση και αλλαγή της ελληνικής κοινωνίας. Σαν φυσικό θαλάσσιο φαινόμενο το κοινωνικό σύνολο καλείται να αντιμετωπίσει το πέρασμα μιας σκληρής δοκιμασίας. Ζωγραφισμένα στα έργα της Μαρίας Κτιστοπούλου η ανεξάντλητη κυματισμένη θάλασσα και το κρυμμένο φως που προκαλεί την αίσθηση ενός απέραντού ορίζοντα, κρύβουν μια σιωπηλή φωνή αισιοδοξίας.
Ειρήνη Μαρούλη
Ιστορικός Τέχνης | Courtauld Institute of Art
Κυανόπεπλος
Θεσσαλονίκη, Μάιος 2013
“Άξιον εστί το κύμα που αγριεύει και σηκώνεται πέντε οργιές επάνω…” Οδυσσέας Ελύτης, Το Άξιον Εστί
Για τη Μαρία Κτιστοπούλου αρχετυπικά η θάλασσα είναι η μήτρα που εμπεριέχει τη θηλυκή εκδοχή του κόσμου. Είναι γέννα, κάθαρση και φως.
Η προηγούμενη δουλειά της ζωγράφου είχε κι αυτή σαν θέμα της τη θάλασσα, αλλά τότε πραγματευόταν την απειλητική πλευρά της. Τώρα, αυτό που την ενδιαφέρει είναι η χαρμοσύνη της. Στις χαρμόσυνες περιγραφές της θάλασσας από τους αρχαίους, οι Θεοί ή ταξίδευαν οι ίδιοι σ’ αυτή ή ευνοούσαν τους ταξιδευτές της. Ο Προμηθέας στον Αισχύλο δεν παραλείπει να επικαλεστεί ” το ποντίων… κυμάτων ανήριθμον γέλασμα”, χαρακτηρίζοντας γέλιο το στραφτάλισμα και το γυάλισμα της ανακυκλωμένης θάλασσας στον ήλιο. Και αυτή ακριβώς η εικόνα χαρακτηρίζει απόλυτα τη νέα δουλειά της Μαρίας Κτιστοπούλου.
Τα περισσότερα έργα της σειράς είναι μεγάλων διαστάσεων με αποτέλεσμα να παίρνουν μνημειακό χαρακτήρα. Είναι, επίσης, στην ίδια χρωματική γκάμα, κι αυτό γιατί την ενδιαφέρει η κυανή πλευρά της θάλασσας όπως μαρτυρούν και οι τίτλοι των έργων: θάλασσα κυανέα, βαθυγάλαζη, αφροκύμαντη… Κυανό, λοιπόν, το χρώμα για τη θάλασσα-νύμφη της ζωγράφου και πέπλο της τα κύματα. Κύματα άγρια, με τολμηρή ανάγλυφη γραφή που νιώθεις την υφή τους, με αποτέλεσμα ο θεατής να εισπράττει τη ζωντάνια του τοπίου.
Η πρώτη ανάγνωση των έργων μαρτυρά ρεαλισμό, όμως η ζωγραφική της Μαρίας Κτιστοπούλου δανείζεται στοιχεία και από τον ρομαντισμό ( τη στροφή προς τη φύση και την έμφαση στην υποκειμενική ευαισθησία) καθώς και από τον εξπρεσιονισμό ( σκοπός της είναι να εκφράσει τα συναισθήματα και την ιδιαίτερη εσωτερική οπτική της).
Αναζητώντας τις ρίζες του ελληνικού τοπίου και την αίσθηση της ελληνικής φύσης, χρησιμοποιεί το παιχνίδι των όγκων, για να αποδόσει όλη τη δύναμή του. Επιδιώκοντας να συλλάβει τη φωτεινότητα και τους ευμετάβλητους παλμούς του τοπίου, κάνει χρήση της δύναμης υποβολής του καθαρού χρώματος. Και το χρώμα, στα χέρια της, δεν περιγράφει απλά τον κόσμο, αλλά γίνεται μέσο παραγωγής δυνατών συγκινησιακών καταστάσεων.
Η φύση για τη ζωγράφο είναι άπειρη και αιώνια, γι’ αυτό και οι γαλαζοπράσινες θάλασσές της καταλαμβάνουν όλον τον καμβά, δίνοντας μηνύματα καλλιτεχνικής και εσωτερικής ελευθερίας. Οι δυναμικές πινελιές και η χρωματική και σχεδιαστική άνεση αποδίδουν αυτό το συναίσθημα ελευθερίας, όσο το ατμοσφαιρικό και λυρικό ύφος και η εσωτερικότητα που διαθέτουν τα έργα κερδίζουν αμέσως τον θεατή.
Ήρα Παπαποστόλου
Κριτικός & Ιστορικός τέχνης